Uzun yıllar boyunca fosil yakıtlı araçlar yaygın olarak kullanılmaktayken günümüzde fosil yakıt rezervlerinin günden güne azalması, yakıt fiyatlarındaki belirsizlikler ve doğanın korunup sürdürülebilmesi hedefleri ile beraber elektrikli arabalar büyük önem kazandı. Elektrikli otomobillerin önem kazanmasının temel nedenleri yakıt tasarrufunun sağlanması ve şehir kirliliğinin azaltılarak karbon emisyonunun düşürülmesiydi. Özellikle karbon salınımının engellenmesi elektrikli araç (EV-electric vehicle) teknolojilerinin gelişmesinde rol alan başlıca nedenlerden biridir.
Günümüzde petrol ve karbon salınımına dair endişelerin artmasıyla beraber tekrar gündeme gelen bu konu gelişen batarya ve enerji yönetimi teknolojisi sayesinde hak ettiği daha fazla ilgiyi görmeye başladı. İklim değişikliğine karşı önlemler alınması gerektiğine dair toplumun giderek bilinçlenmesi ve devletler ile şirketlerin bu sorumluluğu üstlenerek karbon sıfır hedefini benimsemesi sayesinde elektrikli araçlar zaman içinde daha tercih edilebilir hale gelmektedir.
Elektrikli Araba Çeşitleri Nelerdir?
Elektrikli arabalarda tahrik sistemi, yalnızca elektrik motoru ya da hem elektrik motoru hem de içten yanmalı motordan oluşabilir. Tahrik sistemini oluşturan elektrik motoru, jeneratör, mekanik iletim ve güç kontrol sistemleri ile enerji depolama alanı olan batarya sistemin temel bileşenlerini oluşturur. Bu parçaların kullanımına göre elektrikli araç çeşitleri üç ana başlık altında toplanır; 1-Elektrikli Araç (EV), 2-Plug-in Hibrit Elektrikli Araç (PHEV), 3-Hibrit Elektrikli Araç (HEV).
| Elektrikli Araç (EV/BEV) | Plug-in Hibrit Elektrikli Araç (PHEV) | Hibrit Elektrikli Araç (HEV) | |
|---|---|---|---|
| Yakıt | Elektrik | Elektrik ve Benzin | Benzin |
| Nasıl Çalışır? | Elektrik motoru ile çalışır. Bataryasının şarj olması için bir elektrik şebekesine takılması gerekir. | Elektrik motoru ve içten yanmalı motor tarafından desteklenmektedir. Batarya, elektrik şebekesine takılarak şarj edilir. Şarjı azaldığında veya daha fazla güç gerektiğinde normal hibrit araçlar gibi davranır ve içten yanmalı motor asıl güç kaynağı haline gelir. | Elektrik motoru, içten yanmalı motoru destekler. Dolayısıyla ikisi de aktarma organına güç sağlamış olur. Güç ihtiyacının düşük olduğu, kısa mesafeler gibi, yollarda elektrik motoruyla hareket edilebilir. Batarya, benzinli motor tarafından şarj edilir. |
| Rejeneratif Frenleme | EV, PHEV ve HEV araçların tümünde frenleme sırasında otomobilin aküsünün şarj ile doldurulması sağlanır. Gaz pedalı bırakıldığında, motorun araca güç vermek yerine aküyü şarj etmeye geçmesiyle bir frenleme etkisi elde edilir. Bu, şarjlar arasındaki pil aralığını uzatır ve frenlerdeki aşınma ve yıpranmayı azaltır. | EV, PHEV ve HEV araçların tümünde frenleme sırasında otomobilin aküsünün şarj ile doldurulması sağlanır. Gaz pedalı bırakıldığında, motorun araca güç vermek yerine aküyü şarj etmeye geçmesiyle bir frenleme etkisi elde edilir. Bu, şarjlar arasındaki pil aralığını uzatır ve frenlerdeki aşınma ve yıpranmayı azaltır. | EV, PHEV ve HEV araçların tümünde frenleme sırasında otomobilin aküsünün şarj ile doldurulması sağlanır. Gaz pedalı bırakıldığında, motorun araca güç vermek yerine aküyü şarj etmeye geçmesiyle bir frenleme etkisi elde edilir. Bu, şarjlar arasındaki pil aralığını uzatır ve frenlerdeki aşınma ve yıpranmayı azaltır. |
| Emisyon ve Hava Kalitesi | Sıfır yerel emisyon. | Sıfır ilk emisyon. Geleneksel benzinli arabalara göre daha düşük emisyona sahiptir. | Şehir ve trafik koşullarına göre geleneksel benzinli arabalardan daha düşük emisyona sahiptir. |
| Bazı Örnek Modeller | BMW i3 Nissan Leaf Kia Soul EV Renault Zoe Tesla | Mitsubishi Outlander PHEV VW Golf GTE Mercedes C350e BMW X5 40e Volvo XC90 Twin Power Audi A3 e-tron | Toyota Prius Hyundai Ioniq Lexus serisi Infinity serisi |
Elektrikli Arabalar Nasıl Çalışır?
Elektrikli araba modelleri sahip oldukları bu motor sistemlerine göre farklı şekillerde çalışır. Ayrıca çevre dostu elektrikli arabalarda egzoz da bulunmaz. Araçlarda kullanılabilecek alternatif yakıtlara bağlı olarak çeşitli motor sistemleri de bulunur. Araçlar, bu tahrik sistemlerine göre türünü belirleyen ICE, EV/BEV, PHEV, HEV şeklinde kısaltmalarla anılır.
İçten Yanmalı Motor (ICE) Nasıl Çalışır?
Araçların çoğunda geleneksel olarak içten yanmalı motor kullanılmaktadır. Bu motorlar benzin, dizel ve LPG gibi yakıtlarla çalışır. Yakıtın motor içinde belirli bir alanda yakılması sonucunda oluşan basıncın pistonu hareket ettirmesi prensibiyle çalışır. Yakılan yakıt sonucunda açığa çıkan enerjinin hareket enerjisine dönüştürülmesiyle araç hareket eder.
Hibrit Elektrikli Araç (HEV) Nasıl Çalışır?
İçten yanmalı motorla çalışan araçlara alternatif olarak tercih edilen arabaların en yaygını hibrit elektrikli araçlardır. Bu hibrit araçlar, hem içten yanmalı motor hem de elektrik motoru tarafından desteklenir. Dolayısıyla araç, her ikisinin de aktarma organına güç sağlamasıyla çalıştığı gibi yalnızca birinin aktarma organına güç sağlamasıyla da çalışır. Hibrit sistemde iki motor arasındaki etkileşim otomatik olarak kontrol edilir.
Araç, kalkış anında sadece elektrik motoru ile hareketine başlar. Şehir içi hız sınırı gibi düşük güç gerektiren durumlarda araç elektrik motoruyla çalışırken daha fazla enerji gerektiren zorlu koşullarda ise içten yanmalı motor (ICE) devreye girer. Hibrit elektrikli araç bataryası, ICE’nin çalışmasıyla kinetik enerji elektrik enerjisine dönüştürülerek şarj olur.
Plug-in Hibrit Elektrikli Araç (PHEV) Nasıl Çalışır?
PHEV motorları, hibrit araç motorlarına oldukça benzerdir. Plug-in hibrit araçlarda da hem ICE hem de elektrik motoru kullanılır. Plug-in hibrit araçların hibrit araçlardan farkı, bataryalarının şarj edilebilmesi için bir elektrik şebekesine takılmasının gerekmesidir. Elektrik motorunun bataryası bittiğinde ya da daha fazla enerji gerektiğinde araç normal hibrit arabalar gibi davranarak içten yanmalı motordan destek almaya başlar.
Akülü/Bataryalı Elektrikli Araç (EV/ BEV) Nasıl Çalışır?
Tamamen elektrikle çalışan bu araçların diğerlerinden en büyük farkı, içten yanmalı motora ve yakıt deposuna sahip olmamasıdır. Şarj edilebilir bataryalarıyla ve tamamen elektrikli bir aktarma organıyla çalışır. Bir elektrik şebekesine bağlanarak şarj edilebilir. Şarj etme süresive tam dolu bataryayla sürüş mesafesi, elektrikli araba modellerine göre değişiklik gösterebilir.
Elektrikli Arabalar Nasıl Şarj Edilir?
Elektrikli araçlarda telefonlardaki gibi lityum-iyon piller kullanılmaktadır. Evlerdeki elektrik tesisatı düşük amperli ve tek fazlı olduğundan dolayı şarj süresi uzundur. Bunun dışında bölgenizdeki şarj istasyonlarını kontrol ederek buralarda da aracınızı şarj edebilirsiniz. Araçlar 30 dakikalık, 3-8 saatlik ve 12 saatlik olmak üzere üç ayrı yolla şarj edilebilir.
Seri şarj (30 dk) ile hızlı şarj noktasından 30 dakikada yüzde 80 dolum elde edebilirsiniz. Bunlar genellikle otoyol servis istasyonlarında bulunur. Hızlı şarj (3-8 saat) ile halka açık otoparklar, iş yeriniz ya da eviniz gibi yerlerde kurulu EV şarj ünitelerine takarak şarj edebilirsiniz. Damlama şarj (12 saat) ile standart 3 pimli duvar prizine aracınızı bağlayarak bir gecede şarj edebilirsiniz.
Elektrikli Arabaların Avantajları
Elektrikli otomobil teknolojisindeki gelişmelerle beraber ilgi ve talep de her geçen gün artmaktadır. Geleceğe yönelik bu elektrikli araçların avantajları şu şekilde sıralanabilir:
- Çevre dostudur: Tam elektrikli otomobillerin egzoz sistemi yoktur. Dolayısıyla karbon salınımı da söz konusu değildir. Bu sayede şehir içinde daha temiz havaya ve sera gazının azalmasına katkı sağlar.
- Elektrik yenilenebilir enerji kaynağıdır: Araçlar güneş, su, rüzgar gibi yenilenebilir kaynaklar aracığıyla da çalıştırılabilir.
- Daha az sıklıkta bakım gerektirir: Motorları içten yanmalı motorlara göre tek hareketli parçadan oluşur ve daha dayanıklıdır. Böylece sahibinin bakım ve yağ değişimi gibi işlemler için ayrılan süre ve bütçeden kurtarır.
- Benzinli araçlardan daha sessizdir: Tamamen elektrikle çalışan araçlar çok sessiz çalışır. Bu nedenle bazı yerlerde yayaların aracı fark etmelerini sağlamak adına gürültü yapıcılara sahip olması zorunlu kılındı.
Elektrikli Arabaların Dezavantajları
- Benzinli arabalardan daha kısa menzile sahiptir: Elektrikli otomobiller tam şarjla 96 ila 160 km arasında yol alabilirken benzinli araçlarla tam depoyla bunun 4-6 katı daha fazla yol alınabilmektedir.
- Şarj etmek uzun sürer: Benzin deposunu doldurmak birkaç dakika sürerken elektrikli araçları şarj etmek modeline bağlı olarak 20 saat bile sürebilir. Mümkünse garajınızda bir şarj istasyonuna sahip olmak ve şarj süresini kısaltacak kitler kullanmak bunu daha kolay hale getirebilir.
- Şarj istasyonu bulmak zor olabilir: Bazı bölgelerde daha fazla şarj istasyonu varken bazı yerlerde hiç bulamayabilirsiniz. Fakat daha fazla kişi elektrikli otomobil tercih ettikçe bu durum da düzelecektir.
- Model seçeneği sınırlı: Uzun yıllardır geleneksel otomobiller üretildiği için model seçeneği o tarafta daha fazladır. Elektrikli otomobillerin seri üretimi ve insanların çevre için daha iyi olana yönelmesiyle beraber bu durum da düzelecektir.
Artık teknolojik gelişmeler çok daha iyi imkânlar sunduğu ve insanlar çevreyi koruma konusunda bilinçlendiği için elektrikli otomobillere olan ilgi de artmaktadır. Böylece daha fazla otomobil şirketi bu alanda çalışmalar yürütmektedir. Bu nedenle elektrikli arabaların avantajlarını ve dezavantajlarını düşünürken teknolojinin hızla geliştiğini ve değiştiğini göz önünde bulundurmayı unutmayın!
